Bosna Hersek’te Şirket Kurmak ve Oturum İzni Almak: Kapsamlı Türk Yatırımcı Rehberi

Bosna Hersek (BiH), Güneydoğu Avrupa’nın kalbinde yer alan, tarihi ve kültürel bağlarımızın güçlü olduğu, dinamik bir pazardır. AB’ye aday ülke statüsü, rekabetçi vergi oranları ve düşük işletme maliyetleri sayesinde, BiH yabancı yatırımcılar için yeni fırsatlar sunmaktadır. Eğer işinizi Avrupa pazarlarına yakın, maliyet etkin bir merkeze taşımayı hedefliyorsanız, Bosna Hersek doğru adres olabilir.

Bu kapsamlı rehberde, Bosna Hersek’te şirket kurma sürecinin inceliklerini, vergi avantajlarını ve şirket sahibi olarak nasıl oturum izni alabileceğinizi adım adım ele alacağız.

Neden Bosna Hersek’i Tercih Etmelisiniz?

Bosna Hersek, iki ana entite (Federasyon Bosna Hersek – FBiH ve Sırp Cumhuriyeti – RS) ve Brčko Bölgesi’nden oluşmasına rağmen, yatırımcı dostu politikalarla öne çıkmaktadır.

Düşük Vergi Oranları

Bosna Hersek’in en büyük çekim gücü, birleşik vergi sistemidir:

Kurumlar Vergisi (Corporate Income Tax – CIT): Ülke genelinde (FBiH, RS ve Brčko’da) sabit %10 oranı uygulanır. Bu oran, Avrupa’daki en düşük oranlardan biridir ve iş kârlılığını ciddi ölçüde artırır.
Kişisel Gelir Vergisi (Personal Income Tax – PIT): Kişisel gelir vergisi oranı da sabit %10’dur.
Katma Değer Vergisi (KDV/VAT): Ülke genelinde tek bir oran olan %17 uygulanır ve indirimli KDV oranı yoktur. KDV mükellefiyeti yıllık 100.000 BAM (yaklaşık 51.000 Avro) ciro eşiğini aşanlar için zorunludur.

Avrupa Pazarına Yakınlık

BiH, AB ile İstikrar ve Ortaklık Anlaşması (SAA) imzalamıştır ve CEFTA (Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması) üyesidir. Bu, AB pazarına gümrük kolaylıkları ile erişim anlamına gelir. Türkiye ile olan serbest ticaret anlaşması da Türk yatırımcılara önemli avantajlar sağlamaktadır.

Düşük Başlangıç Maliyetleri ve Sermaye Şartları

Özellikle Limited Şirket (d.o.o.) kurulumunda sermaye şartları oldukça makuldür ve genel işletme giderleri (kira, işgücü maliyetleri) Batı Avrupa’ya göre düşüktür.

Şirket Kurulumu: Temel Yapılar ve Gereklilikler

Yabancı yatırımcılar için Bosna Hersek’te en çok tercih edilen şirket türü Limited Şirket (Društvo s Ograničenom Odgovornošću – d.o.o.)’dur.

Limited Şirket (d.o.o.) Gereklilikleri

Sermaye Şartı: Bu gereklilik entitelere göre değişir:
- Federasyon Bosna Hersek (FBiH): Minimum 1.000 BAM (yaklaşık 511 Avro) ödenmiş sermaye.
- Sırp Cumhuriyeti (RS): Minimum 1 BAM sembolik sermaye.
Hissedar ve Yönetici: En az 1 hissedar ve 1 yönetici (direktör) gereklidir. Bu kişiler aynı kişi olabilir ve Bosna Hersek vatandaşı olma zorunluluğu yoktur.
Yasal Adres: Şirketin tescil edileceği Bosna Hersek’te fiziksel bir adresi (kayıtlı ofis) olmalıdır.

Adım Adım Kurulum Süreci (d.o.o. için)

Bosna Hersek’te şirket kuruluşu yasal olarak 5 gün sürse de, noter, mahkeme ve banka işlemleri nedeniyle pratik süreç genellikle 20 ila 45 gün arasında tamamlanmaktadır.

Adım 1: Şirket Adı Rezervasyonu ve Kuruluş Kararı

İsim Kontrolü ve Rezervasyon: Şirket adının tescil edilip edilmediği kontrol edilir ve Mahkeme Ticaret Sicili’ne (Općinski Sud – Sudski Registar) başvurularak isim rezerve edilir (1-2 gün).
Kuruluş Kararı/Sözleşmesi: Şirket sözleşmesi veya kurucular kararı hazırlanır. Bu belge, şirketin adını, faaliyet alanını, sermaye miktarını ve mülkiyet yapısını içerir.

Adım 2: Noter İşlemleri ve Sermaye Yatırımı

Noter Onayı: Kuruluş belgeleri noter huzurunda imzalanır ve tasdik edilir.
Sermaye Yatırımı: Taahhüt edilen asgari sermaye miktarı (FBiH için 1.000 BAM) bir Bosna Hersek bankasında geçici bir hesaba yatırılır ve bankadan sermaye yatırıldığına dair belge alınır.

Adım 3: Mahkeme Tescili (Općinski Sud)

Noter onaylı belgeler, banka dekontu ve diğer gerekli evraklarla birlikte şirketin merkezinin bulunduğu kanton mahkemesine tescil başvurusu yapılır. Mahkeme, evrakları inceledikten sonra şirketi Ticari İşletmeler Sicili’ne kaydeder ve tescil kararını (Sudski Registar) yayınlar (Genellikle 5-15 gün).

Adım 4: Vergi, İstatistik ve Sigorta Kurumları Kaydı

Mahkeme tescilinden sonra, şirket şu kurumlara bildirilerek yasal faaliyet için gerekli numaralar alınır:

Vergi Dairesi (Porezna Uprava): Vergi Kimlik Numarası (JIB – Jedinstveni Identifikacioni Broj) alınır.
İstatistik Kurumu: Şirket faaliyet kodu (NKD kodu) belirlenir.
Sağlık ve Emeklilik Sigortası Fonları: Çalışanların sosyal güvenlik kurumlarına kaydı yapılır.
KDV Kaydı: Yıllık ciro eşiği (100.000 BAM) aşılacaksa, Dolaylı Vergilendirme İdaresi’ne (Uprava za indirektno oporezivanje) KDV mükellefi olarak kayıt yapılır.

Adım 5: Banka Hesabının Aktif Edilmesi ve İşletme Ruhsatı

Tüm tescil belgeleri ile bankadaki geçici hesap, ticari faaliyete uygun kalıcı şirket hesabına dönüştürülür. Son olarak, faaliyete başlanabilmesi için ilgili yerel belediyeden İşletme Ruhsatı alınır.

Şirket Kurulum Maliyetleri (Tahmini Aralıklar)

Bosna Hersek’te şirket kurmanın toplam tahmini maliyeti, danışmanlık hizmeti hariç 1.000 – 1.500 Avro civarındadır.

Noter Masrafları: 300 – 500 BAM (yaklaşık 150 – 250 Avro)
Mahkeme Harcı: 200 – 400 BAM (yaklaşık 100 – 200 Avro)
Mühür/Kaşe: 50 – 100 BAM (yaklaşık 25 – 50 Avro)
Yasal/İdari Harçlar: Değişken.
Sermaye Yatırımı: FBiH’de minimum 1.000 BAM (Şirket sermayesi olarak kullanılacaktır).

Şirket Üzerinden Oturum İzni (Residence Permit) Alma

Bosna Hersek’te şirket kurmak, şirket sahibi veya yöneticisi olarak ülkeye gelip yaşamak için temel zemini oluşturur. Ancak, Kosova’dan farklı olarak, Bosna Hersek’te önce çalışma izni (veya çalışma belgesi), sonra ikamet izni (geçici oturum izni) alınır.

Çalışma İzni ve Oturum Başvurusu

Bosna Hersek’te şirket kuran yabancı yatırımcı, iki farklı statüden biriyle oturum izni sürecini başlatabilir:

A. Yönetici, Uzman veya Stajyer Olarak Transfer (Çalışma İzni Gerekmez)

Eğer bir Türk şirketinizin Bosna Hersek’te şubesini açıyor ve kendinizi yönetici olarak atıyorsanız, çalışma izni almadan “Tüzel Kişi İçinde Değişiklik (Transfer)” gerekçesiyle geçici ikamet iznine başvurabilirsiniz. Bu, süreci hızlandıran bir yoldur.

B. Şirket Kurucusu/Sahibi Olarak Oturum İzni

Yeni bir şirket kurarak oturum izni almanın temelinde “Yatırımcı Vizesi” kavramı yatar. Ancak bu statüde dikkat edilmesi gereken kritik bir şart vardır:

Kilit Şart: Şirket kurucularının, şirketlerinin Bosna Hersek ekonomisine katkı sağladığını ispatlamaları gerekir. Yasal düzenlemeler, bazı durumlarda şirketin çalıştırdığı her bir yabancı için 5 Bosna Hersek vatandaşı çalıştırmasını şart koşabilir. Bu şartlar sektör ve entite bazında farklılık gösterebilir.

Süreç Adımları (Genel)

Vize Alımı: Bosna Hersek’e girmeden önce, ülkenin diplomatik temsilciliklerinden (Konsolosluk/Büyükelçilik) amacınıza uygun Çalışma Vizesi (D Vizesi) alınmalıdır.
Giriş ve Beyaz Kart: Ülkeye giriş yaptıktan sonra 24 saat içinde yerel polis/yabancılar şubesine gidilerek “Beyaz Kart” kaydı yapılmalıdır (İkamet yerinin kaydı).
Çalışma İzni Başvurusu: Eğer transfer statüsünde değilseniz, şirketiniz üzerinden Çalışma ve İstihdam Ajansı’na Çalışma İzni başvurusu yapılır.
Geçici Oturum İzni Başvurusu: Çalışma İzni onaylandıktan sonra, Yabancılar Şubesi’ne (Služba za poslove sa strancima) Geçici İkamet İzni başvurusu yapılır. Bu izin ilk etapta genellikle 1 yıl süreyle verilir ve şirket faaliyette kaldığı sürece yenilenebilir. Başvurunun ülkeye girişten sonraki 75 gün içinde yapılması şiddetle tavsiye edilir.

Aile Üyelerine Sponsorluk

Geçici oturum izni aldıktan sonra, eş ve çocuklarınız için de Aile Birleşimi gerekçesiyle oturum izni başvurusunda bulunarak onlara sponsor olabilirsiniz.

Kalıcı İkamet Şartları

Bosna Hersek’te Daimi İkamet İzni (Kalıcı Oturum İzni) almak için temel şart, ülkede 5 yıl boyunca kesintisiz olarak geçici ikamet izniyle yaşamaktır. Bu süre içinde ülke dışında kesintili olarak toplam 10 aydan veya kesintisiz 6 aydan fazla kalınmaması gerekir.

Başarı İçin Kritik İpuçları

Bosna Hersek’in federal yapısı nedeniyle, şirket kurma süreçleri ve yerel istihdam kanunları FBiH ve RS arasında farklılık gösterebilir. Başarılı ve sorunsuz bir süreç için:

Yerel Uzmanlık: Başvurunuzun doğru kanton mahkemesine yapılması, yerel mevzuata uygunluk ve çalışma izni zorunlulukları (özellikle yerel istihdam şartı) nedeniyle, Bosna Hersek’te uzmanlaşmış bir hukuki danışman veya muhasebeci ile çalışmak zorunludur.
Belge Hazırlığı: Tüm kuruluş belgelerinin ve kişisel evrakların (sabıka kaydı, pasaport, vekâletnameler) noter tasdikli ve yeminli tercüme ile Boşnakça/Hırvatça/Sırpça dillerinden birine çevrilmiş olması gerekir.
Zamanlama: Çalışma ve oturum izni başvurularının Bosna Hersek’e giriş yaptıktan sonraki yasal süreler içinde yapılması hayati önem taşır.

Bosna Hersek, size sadece düşük vergi avantajı değil, aynı zamanda Avrupa’ya adım atma ve kültürel olarak yakın bir ortamda büyüme fırsatı sunuyor. Doğru hazırlık ve yerel destekle, ticari hedeflerinize ulaşmanız mümkündür.

Bu süreçte aklınıza takılan vize türleri, kanton farklılıkları veya yatırım miktarı gibi özel bir soru olursa, lütfen çekinmeden bize sorun! Başlangıç için size özel bir bütçe planı çıkarmakla veya belirli bir entite (FBiH ya da RS) için detaylı bir yol haritası belirlemekle devam edebiliriz.

Kimler Bosna Hersek’te Şirket Kuramaz? Girişimcilerin Kırmızı Çizgileri

Bosna Hersek, cazip vergi oranları ve Avrupa pazarına yakınlığıyla yabancı yatırımcılar için büyük bir potansiyel sunar. Ancak, her egemen devlette olduğu gibi, Bosna Hersek’te de (BiH) şirket kurmak isteyen kişilerin uyması gereken katı yasal ve idari şartlar bulunmaktadır. Bu şartları yerine getiremeyen veya belirli kısıtlamalara sahip olan kişiler, şirket kurma hakkından mahrum kalabilirler.

İşte Bosna Hersek’te şirket kurmak isteyen girişimcilerin bilmesi gereken temel engelleyici durumlar ve kısıtlamalar:

Ağır Hukuki ve Mali Suç Kaydı

Bosna Hersek yasaları, şirket kurucularının ve yöneticilerinin yasal ve mali açıdan temiz bir geçmişe sahip olmasını şart koşar.

Ciddi Mali Suçlar: Kara para aklama, terörizmin finansmanı, uluslararası dolandırıcılık, rüşvet veya organize suç gibi ağır mali suçlardan hüküm giymiş kişilerin şirket kurma başvuruları kesinlikle reddedilir. BiH, uluslararası finansal güvenlik protokollerine sıkı sıkıya uymaktadır.
Uluslararası Yaptırımlar: Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Birliği (AB) veya diğer büyük küresel otoriteler tarafından ekonomik veya mali yaptırım uygulanan (sanction list) kişi ve tüzel kişiler, Bosna Hersek’te şirket tescil edemezler.
Başkasına Borçluluk: Bosna Hersek’te daha önce iflas etmiş, ödenmemiş vergi borcu, sosyal güvenlik primi borcu veya mahkeme kararıyla kesinleşmiş ciddi hukuki borçları bulunan kişi ve kurumların, bu yükümlülükleri yerine getirmeden yeni bir şirket kurması veya tescil ettirmesi oldukça zordur.

Vize ve Oturum İzni İhlalleri

Şirket kurma süreci, oturum izni süreciyle yakından bağlantılıdır.

Vize İhlali Geçmişi: Geçmişte Bosna Hersek’te vize sürelerini aşmış, yasa dışı ikamet etmiş veya ülkeye giriş yasağı (sefer yasağı) bulunan yabancı uyruklu kişiler, bu sorunları çözmeden şirket kurma ve buna bağlı oturum izni başvurularında ret alabilirler. Unutmayın, şirket kurucusu olarak oturum izni alabilmek için, Bosna Hersek’e girmeden önce ilgili vizeyi (D vizesi) almanız zorunludur.
Çalışma İzni Şartını İhlal: Özellikle yabancı çalışan ve yönetici için geçerli olan yerel istihdam şartı (bazı durumlarda her yabancı için 5 yerel çalışan istihdam etme zorunluluğu) gibi kilit şartları yerine getirmeyen şirketler, yöneticinin çalışma ve oturum izni başvurusunun reddedilmesiyle karşılaşır ve bu durum şirketin faaliyetlerini sürdürmesini imkansız hale getirebilir.

Yasal Ehliyet ve Kayıt Eksiklikleri

Şirket kurucularının ticari işlemleri yönetme yeteneğine sahip olması gerekir.

Yaş ve Ehliyet: Bosna Hersek yasalarına göre reşit olmayan (genellikle 18 yaş altı) veya zihinsel yeterliliği kısıtlanmış kişilerin ticari sözleşmeleri imzalama yetkisi yoktur ve bu nedenle şirket kuramazlar.
Eksik/Yanlış Belgeleme: Şirket tescili için gerekli olan pasaport fotokopileri, vekaletnameler, sabıka kayıtları ve kuruluş sözleşmelerinin noter tasdikli, yeminli tercümesi (Boşnakça/Sırpça/Hırvatça dillerinde) olmadan yapılan başvurular, Mahkeme Ticaret Sicili tarafından reddedilir.

Sermaye ve Faaliyet Lisansı Eksiklikleri

Seçilen şirket türüne göre belirlenen minimum sermaye şartını yerine getiremeyen yatırımcılar, tescil sürecini tamamlayamazlar.

Anonim Şirket (d.d./a.d.): Bu şirket türünü kurmak isteyenlerin yüksek miktarda belirlenen asgari sermayeyi taahhüt etmesi gerekir.
Regüle Edilen Sektörler: Finans, bankacılık, sigorta, sağlık hizmetleri ve savunma gibi özel lisans gerektiren sektörlerde, ilgili federasyon (FBiH veya RS) kurumlarından ön onay ve işletme lisansı alınmadan şirket tescil edilemez.

Sonuç olarak, Bosna Hersek yabancı yatırımcılara fırsatlar sunsa da, süreçteki federal yapıyı anlamak, hukuki dürüstlükten taviz vermemek ve tüm idari/sermaye şartlarını eksiksiz yerine getirmek, bu ülkede başarılı bir ticari varlık kurmanın anahtarıdır.

Bosna Hersek’te Şirket Kurmanın En Önemli Avantajları

Bosna Hersek (BiH), Güneydoğu Avrupa’da tarihi derinliği ve kültürel yakınlığıyla Türk yatırımcılar için benzersiz bir cazibe merkezi oluşturuyor. AB’ye aday ülke statüsü, rekabetçi maliyet yapısı ve yatırım dostu mevzuatıyla Bosna Hersek, işini Avrupa pazarlarına yaymak isteyen girişimciler için önemli fırsatlar sunuyor.

Peki, işinizi neden Saraybosna veya Banja Luka’ya taşıyarak Bosna Hersek’te şirket kurmalısınız? İşte öne çıkan temel avantajlar:

Avrupa’nın En Düşük Vergi Oranları

Bosna Hersek’in en büyük çekim gücü, yatırımcı dostu vergi sistemidir. Ülke genelinde sabit ve düşük oranlar uygulanır:

Kurumlar Vergisi (CIT): Sabit %10 oranı, Avrupa’daki en düşük oranlardan biridir. Bu durum, şirket kârlılığınızı doğrudan artırarak küresel pazarda rekabet gücü sağlar.
Kişisel Gelir Vergisi (PIT): Çalışanların ve yöneticilerin ödediği kişisel gelir vergisi de sabit %10‘dur.
Kâr Transferi (Temettü): Yurt dışına kâr transferlerinde vergi avantajları ve çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları (Türkiye ile de mevcuttur) sayesinde vergi yükü oldukça düşüktür.

Düşük Operasyonel Maliyetler ve Nitelikli İşgücü

Batı Avrupa ülkelerine kıyasla Bosna Hersek, işletme maliyetlerinde ciddi avantajlar sunar.

Rekabetçi İşgücü Maliyeti: Bölge ortalamasına göre düşük seyreden maaşlar ve sosyal güvenlik katkıları, özellikle hizmet ve üretim sektörlerinde önemli bir maliyet avantajı yaratır.
Düşük İşletme Giderleri: Ofis kiraları, enerji ve genel operasyonel giderler, Avrupa’daki büyük merkezlere göre çok daha uygundur.
Eğitimli ve Çok Dilli Personel: Nüfusun büyük bir kısmı İngilizce ve Almanca gibi yabancı dilleri konuşabilmekte olup, üniversite mezunu genç ve nitelikli bir işgücü havuzu mevcuttur.

Stratejik Konum ve Avrupa Pazarına Erişim

Bosna Hersek, coğrafi olarak Güneydoğu Avrupa’nın merkezinde yer alır.

AB’ye Aday Ülke: Ülkenin AB üyeliği süreci devam etmektedir. Bu durum, gelecekteki AB fonlarına ve kolaylaştırılmış ticaret rejimlerine erişim potansiyeli sunar.
Serbest Ticaret Anlaşmaları: Bosna Hersek, Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması (STA) ve Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması (CEFTA) üyesidir. Bu anlaşmalar sayesinde, Bosna Hersek üzerinden üretilen ürünler birçok pazara gümrüksüz veya düşük gümrük vergisiyle ihraç edilebilir.

Esnek Şirket Kurulumu ve Oturum İzni İmkanı

Yabancı yatırımcılar, şirket kurma sürecinde yerel zorluklarla karşılaşmazlar.

Yabancı Yatırımcı Dostu Mevzuat: Yabancı yatırımcılar yerel yatırımcılarla tamamen aynı haklara sahiptir ve birçok şirket türünde yerel ortak zorunluluğu yoktur. Limited Şirket (d.o.o.) kurmak için gereken sermaye (FBiH için 1.000 BAM) oldukça düşüktür.
Yönetici Olarak Oturum İzni: Şirket sahibi veya yöneticisi olarak kurulan şirket üzerinden, yasal şartları yerine getirmek kaydıyla Çalışma İzni ve buna bağlı Geçici Oturum İzni (Residence Permit) almak mümkündür. Bu sayede, aile üyelerinize de sponsor olarak Bosna Hersek’te yasal ikamet etme hakkı kazanırsınız.

Bosna Hersek, tarihi bağlarımızı güçlü bir ticari geleceğe dönüştürmek isteyen Türk girişimciler için hem maliyet hem de stratejik konum açısından dikkate değer bir merkezdir.